Cuộc cách mạng lớn trong hệ thống quản lý và thuế mã hóa tại Việt Nam
Trong một thời gian dài, vị trí pháp lý của tiền mã hóa ở Việt Nam vẫn chưa rõ ràng, chính sách thuế cũng nằm trong vùng xám, các nhà tham gia thị trường phải đối mặt với nhiều bất định. Tuy nhiên, tình hình này đã có sự chuyển biến lớn vào ngày 14 tháng 6 năm 2025. Quốc hội Việt Nam đã thông qua "Luật Công nghiệp Công nghệ số", lần đầu tiên đưa tài sản mã hóa vào khuôn khổ pháp lý quốc gia và thực hiện quản lý phân loại, chính thức trao cho nó vị thế pháp lý, trở thành sự kiện mang tính bước ngoặt trong quá trình quản lý tài sản mã hóa của quốc gia.
Luật mới phân loại tài sản số thành hai loại: "tài sản ảo" và "mã hóa", đồng thời ủy quyền cho chính phủ xây dựng quy định thực thi, đồng thời tăng cường yêu cầu về an ninh mạng, chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố. Luật này sẽ có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026, nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan, kết nối với các tiêu chuẩn quản lý quốc tế, giúp Việt Nam sớm thoát khỏi danh sách xám của FATF.
Bài viết này sẽ phân tích vai trò của bước đột phá lập pháp này trong việc tái cấu trúc bối cảnh kinh tế số của Việt Nam, giải thích những động thái mới nhất của hệ thống thuế và xu hướng trong tương lai. Bằng cách rà soát quá trình tiến hóa chính sách của chính phủ Việt Nam từ việc quan sát thận trọng đến việc chủ động xây dựng khung quản lý trong những năm gần đây, kết hợp với phân tích so sánh thực tiễn về thuế và quản lý tiền mã hóa ở Đông Nam Á và các quốc gia khác trên toàn cầu. Ngoài ra, bài viết cũng sẽ nhìn nhận chiến lược của Việt Nam trong việc cân bằng giữa phòng ngừa rủi ro và phát triển đổi mới, dự đoán các chính sách cụ thể có thể được ban hành trong vài năm tới, cũng như những tác động tiềm tàng của những chính sách này đối với Việt Nam như một nền kinh tế số mới nổi.
1. Việt Nam xác định rõ vị trí pháp lý của tài sản mã hóa
Trước khi Luật Công nghệ số được ban hành, vị trí pháp lý của tiền mã hóa tại Việt Nam vẫn còn mờ mịt. Ban đầu, chính phủ chủ yếu hạn chế việc sử dụng nó như một phương tiện thanh toán và phát đi cảnh báo về rủi ro. Vào tháng 7 năm 2017, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã rõ ràng cấm Bitcoin và các loại tiền mã hóa khác như một phương thức thanh toán và nhấn mạnh tính bất hợp pháp của nó. Vào tháng 4 năm 2018, chính phủ yêu cầu tăng cường quản lý các hoạt động liên quan đến tiền mã hóa.
Mặc dù Bộ Tài chính đã tuyên bố vào tháng 4 năm 2016 rằng không cấm giao dịch mã hóa và định nghĩa nó là "tài sản" và "hàng hóa", nhưng do thiếu sự hỗ trợ lập pháp rõ ràng, chỉ thị này gặp phải tranh cãi trong thực tiễn thi hành. Hơn nữa, theo Bộ luật Dân sự Việt Nam năm 2015, các tài sản kỹ thuật số như mã hóa không thuộc về các loại tài sản được định nghĩa theo pháp luật, dẫn đến khoảng trống pháp lý nghiêm trọng.
Tuy nhiên, trạng thái mơ hồ này đã có sự chuyển biến căn bản vào ngày 14 tháng 6 năm 2025. Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số mang tính bước ngoặt, luật này sẽ có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026. Luật này lần đầu tiên định nghĩa rõ ràng "tài sản số" trong hệ thống pháp luật Việt Nam, và phân loại nó thành "tài sản mã hóa" và "tài sản ảo". Đột phá lập pháp này đã chấm dứt sự không chắc chắn về vị thế pháp lý của tài sản mã hóa ở Việt Nam trong nhiều năm, chính thức công nhận tài sản mã hóa là tài sản hợp pháp theo luật dân sự.
Sự chuyển biến chiến lược từ "không công nhận" sang "hợp pháp hóa" không phải là ngẫu nhiên. Chính phủ Việt Nam đã nhận ra tiềm năng to lớn của kinh tế mã hóa. Mặc dù có những rào cản về quy định, Việt Nam có một trong những tỷ lệ nắm giữ tiền mã hóa cao nhất thế giới, với khoảng 20.95% dân số nắm giữ tài sản mã hóa, và dòng vốn hàng năm vượt quá 100 tỷ USD. Đồng thời, Việt Nam cũng phải đối mặt với nhu cầu ứng phó với áp lực quốc tế về chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố. Do đó, việc hợp pháp hóa là điều kiện cần thiết để thu hút đầu tư, thúc đẩy phát triển kinh tế số, và quản lý hiệu quả ngành công nghiệp mới nổi này. Điều này cho thấy chính phủ Việt Nam đã chuyển từ chỉ phòng ngừa rủi ro sang tích cực đón nhận các cơ hội mà kinh tế số mang lại, và cố gắng hướng dẫn và quy định ngành công nghiệp mới nổi này thông qua việc xây dựng khung pháp lý hoàn chỉnh.
2. Sự chuyển hướng của hệ thống quản lý tiền mã hóa tại Việt Nam
Thái độ quản lý của Việt Nam đối với mã hóa tiền tệ đã phản ánh sự chuyển biến đáng kể trong hệ thống quản lý của họ. Trước đây, hệ thống quản lý mã hóa của Việt Nam còn thiếu hoàn thiện, thường sử dụng các biện pháp quản lý cứng nhắc. Tuy nhiên, với sự trỗi dậy của làn sóng mã hóa toàn cầu và sự thay đổi trong cấp lãnh đạo của Việt Nam, hiện nay hệ thống quản lý mã hóa của họ đang nhanh chóng hoàn thiện, đã hình thành cấu trúc quản lý phân công ban đầu và đang tích cực thúc đẩy nhiều dự án thử nghiệm quản lý, nhằm tìm cách vừa tiếp cận công nghệ mới vừa hiệu quả đối phó với các thách thức như chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố.
2.1 Sắp xếp sự phát triển của khung quy định
Khung quy định về mã hóa của Việt Nam đã trải qua sự biến đổi rõ rệt từ không có đến có, từ phản ứng thụ động đến hướng dẫn chủ động.
Từ năm 2016 đến 2022, hệ thống quy định về mã hóa của Việt Nam đã trải qua quá trình từ không có đến có, từ cắt đứt một cách đồng bộ đến giai đoạn khám phá và nghiên cứu.
Vào tháng 4 năm 2016, Bộ Tài chính đã gửi công văn không cấm giao dịch mã hóa, nhưng việc định tính thì mơ hồ. Vào tháng 7 năm 2017, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã rõ ràng cấm mã hóa như một phương tiện thanh toán. Vào tháng 4 năm 2018, chính phủ yêu cầu tăng cường quản lý các hoạt động liên quan đến mã hóa. Vào tháng 5 năm 2020, chính phủ bắt đầu khám phá ứng dụng của blockchain trong mã hóa. Vào tháng 3 năm 2022, Hiệp hội Blockchain Việt Nam được thành lập, trở thành thực thể pháp lý đầu tiên của Việt Nam tập trung vào tài sản mã hóa. Cùng năm, Việt Nam đã thông qua luật phòng chống rửa tiền, yêu cầu các tổ chức cung cấp dịch vụ thanh toán thực hiện các biện pháp hiểu khách hàng.
Sau năm 2023, đặc biệt là sau sự thay đổi cấp cao của Việt Nam vào năm 2024, thái độ của Việt Nam đối với mã hóa dần trở nên mềm mỏng.
Vào tháng 2 năm 2024, chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính soạn thảo khuôn khổ pháp lý cho tài sản ảo. Vào tháng 10 cùng năm, chính phủ ban hành "Chiến lược Quốc gia về Phát triển và Ứng dụng Công nghệ Blockchain Việt Nam 2025", nhằm mục tiêu biến Việt Nam thành nhà lãnh đạo đổi mới blockchain trong khu vực. Chiến lược này xác định blockchain là trụ cột chính trong chuyển đổi số, và nhấn mạnh nền tảng blockchain "Sản xuất tại Việt Nam".
Vào tháng 6 năm 2025, Luật Ngành Công Nghệ Số được thông qua, từ việc xác định phân loại tài sản số, thực hiện bắt buộc các biện pháp chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố, đến việc giới thiệu hệ thống cấp phép, đã thiết lập một khuôn khổ quản lý kiên nhẫn và thận trọng, thúc đẩy sự phát triển kinh tế số rộng rãi hơn.
Khung quản lý từ "đáp ứng bị động" đến "hướng dẫn chủ động" là đặc điểm quan trọng trong sự phát triển chính sách của Việt Nam trong lĩnh vực tài sản số. Điều này đánh dấu việc Việt Nam bước vào một giai đoạn trưởng thành và thực tiễn hơn trong việc quản lý tài sản số, với mục tiêu không chỉ là kiểm soát rủi ro mà còn là giải phóng tiềm năng đổi mới thông qua việc thiết lập một môi trường pháp lý rõ ràng và có thể dự đoán, thu hút đầu tư trong nước và quốc tế, và nâng cao vị thế của mình trong nền kinh tế số toàn cầu.
2.2 Tóm tắt về cấu trúc quản lý và hệ thống phân công hiện có tại Việt Nam
Khung pháp lý về mã hóa hiện tại của Việt Nam chủ yếu do các bộ ngành phụ trách, hình thành một cấu trúc "quản lý lỏng lẻo". Nhiều cơ quan chính, bao gồm Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Tài chính, Bộ Công an và Hiệp hội Blockchain Việt Nam, phối hợp hợp tác để cùng xây dựng và hoàn thiện khung quản lý.
2.3 Thí điểm hộp cát quản lý và xây dựng tuân thủ rủi ro trong bối cảnh bình thường mới
Để khám phá những ứng dụng đổi mới của tài sản kỹ thuật số trong điều kiện rủi ro được kiểm soát, chính phủ Việt Nam đã tích cực giới thiệu cơ chế hộp cát quản lý và các dự án thí điểm.
Chính phủ Việt Nam đang thảo luận về việc thiết lập trung tâm tài chính khu vực và quốc tế, trong đó một khía cạnh quan trọng là việc giới thiệu chính sách thử nghiệm có kiểm soát cho công nghệ tài chính, đặc biệt là đối với các mô hình kinh doanh liên quan đến mã hóa tài sản và tiền mã hóa. Ví dụ, Đà Nẵng đã được phép thử nghiệm cơ chế đặc biệt, bao gồm dự án thí điểm sử dụng stablecoin để thanh toán cho du khách quốc tế.
Ngoài ra, Việt Nam cũng đang tích cực khám phá việc nghiên cứu và phát triển tiền tệ số của ngân hàng trung ương. Mặc dù việc phát hành đồng som số vẫn đang trong giai đoạn đánh giá, nhưng vị thế hợp pháp tiềm năng của nó và vai trò bổ sung cho hệ thống tài chính truyền thống là một phần quan trọng trong sự phát triển kinh tế số của Việt Nam.
Tất nhiên, trong khi thúc đẩy đổi mới khung quy định, tuân thủ phòng chống rửa tiền và phòng chống tài trợ khủng bố vẫn là những điểm quan tâm chính của các cơ quan chức năng Việt Nam, đặc biệt là sau khi nước này bị Nhóm hành động tài chính quốc tế đưa vào danh sách xám.
Việc thông qua "Luật Công nghiệp Công nghệ số" chính là biện pháp quan trọng của Việt Nam để đối phó với sức ép từ FATF. Luật này yêu cầu tất cả các hoạt động tài sản số phải thực hiện nghiêm ngặt các biện pháp phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố, nhằm nâng cao tính an toàn và minh bạch. Điều này có nghĩa là các sàn giao dịch mã hóa và các nhà cung cấp dịch vụ liên quan trong tương lai phải tuân thủ các tiêu chuẩn toàn cầu như KYC và AML, và có thể bị yêu cầu duy trì quỹ bồi thường để bảo vệ người dùng khỏi các cuộc tấn công mạng, từ đó giảm thiểu rủi ro tội phạm tài chính.
3. Chính sách thuế đối với mã hóa ở Việt Nam và những tiến triển mới nhất
Sự phát triển của chính sách thuế đối với tiền mã hóa ở Việt Nam diễn ra gần như đồng thời với chính sách quản lý tiền mã hóa của Việt Nam. Ngày đầu, do việc phân loại tiền mã hóa của các cơ quan chức năng Việt Nam còn mơ hồ và mâu thuẫn, chính sách quản lý còn thô sơ và cứng nhắc, việc đánh thuế đối với tiền mã hóa là không thực tế. Tuy nhiên, sự mở rộng nhanh chóng của khối lượng giao dịch tiền mã hóa đã buộc chính phủ phải nhìn nhận lại vị thế pháp lý của nó, thúc đẩy các cơ quan chức năng Việt Nam nghiên cứu về tiền mã hóa. Đặc biệt, bước vào năm 2024, chính phủ thể hiện sự cấp bách hơn trong việc xây dựng khung pháp lý rõ ràng.
3.1 Hiện tại, giao dịch mã hóa tại Việt Nam vẫn đang ở trong vùng mơ hồ về thuế.
Trong một thời gian dài, do thiếu định nghĩa pháp lý rõ ràng và khung pháp lý, giao dịch mã hóa ở Việt Nam vẫn nằm trong vùng mơ hồ về thuế. Tình trạng này đã biến Việt Nam thành một "thiên đường trốn thuế" thực sự trong lĩnh vực mã hóa, thu hút một lượng lớn nhà đầu tư mã hóa, nhưng cũng dẫn đến khoảng trống lớn cho chính phủ trong vấn đề thuế.
3.2 Quy định mới vạch ra khuôn khổ pháp lý cho việc đánh thuế mã hóa
"Luật Công nghệ số" sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026, đây là bước tiến quan trọng của Việt Nam trong chính sách thuế đối với mã hóa, mặc dù không phải là việc ban hành trực tiếp luật thuế mã hóa, nhưng đã đặt nền tảng pháp lý cho việc đánh thuế trong tương lai.
Bộ Tài chính đang hoàn tất một dự thảo nghị quyết về kế hoạch thí điểm phát hành và giao dịch mã hóa. Kế hoạch thí điểm sẽ đánh giá khả năng áp dụng thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân đối với giao dịch tài sản mã hóa. Kế hoạch thí điểm sẽ được thực hiện quy mô nhỏ và được giám sát chặt chẽ bởi các cơ quan quản lý nhà nước để nghiên cứu cách xác định thu nhập từ tài sản mã hóa, từ đó thiết lập các quy định minh bạch, tránh thất thu ngân sách và bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.
Về tỷ lệ thuế được đề xuất, hiện có nhiều cuộc thảo luận. Một đề xuất đưa ra là có thể học hỏi từ giao dịch chứng khoán, áp dụng thuế giao dịch 0,1% cho giao dịch mã hóa. Nếu tiền mã hóa được phân loại là tài sản đầu tư, lợi nhuận từ giao dịch có thể bị đánh thuế thu nhập vốn giống như chứng khoán hoặc bất động sản. Đối với các doanh nghiệp tham gia giao dịch tiền mã hóa, có thể cần phải nộp thuế doanh nghiệp theo tỷ lệ tiêu chuẩn 20%. Ngoài ra, còn có đề xuất đánh thuế thu nhập cá nhân từ lợi nhuận của các token không thể thay thế từ 5-10%, trong khi đó đối với lợi nhuận của các nhà đầu tư nước ngoài sẽ bị thu phí rút tiền từ 1-5%, và xem xét cung cấp ưu đãi thuế doanh nghiệp 10% cho các sàn giao dịch thí điểm (năm năm đầu tiên), cũng như miễn thuế giá trị gia tăng cho giao dịch tài sản số để thúc đẩy tính thanh khoản.
4. Triển vọng chính sách mã hóa tiền tệ tại Việt Nam
Thái độ của chính quyền Việt Nam đối với tài sản mã hóa đã trải qua sự chuyển biến đáng kể từ sự cảnh giác và hạn chế ban đầu đến việc khám phá và quy định tích cực hiện nay. Sự chuyển biến này thể hiện sự cân bằng thực dụng giữa việc kiểm soát rủi ro tài chính và nắm bắt cơ hội phát triển kinh tế số. Thực tế, chính quyền Việt Nam đã đưa công nghệ blockchain, tài sản số và tiền mã hóa vào danh sách công nghệ chiến lược quốc gia, ngang hàng với điện toán đám mây và trí tuệ nhân tạo.
Dựa trên xu hướng phát triển hiện tại và tín hiệu rõ ràng từ chính phủ, có lý do để tin rằng, hướng đi của chính sách tài sản mã hóa tại Việt Nam trong tương lai sẽ tiếp tục thể hiện đặc điểm "bao gồm và thận trọng". Cụ thể, có thể đưa ra các dự đoán sau về hướng đi của chính sách tài sản mã hóa tại Việt Nam trong tương lai:
Thứ nhất, nhiều quy định quản lý sẽ được ban hành và thực thi. Với việc có hiệu lực của "Luật Công nghiệp Công nghệ số", sẽ có thêm nhiều quy định và hướng dẫn kèm theo được ban hành, làm rõ yêu cầu cấp phép, tiêu chuẩn hoạt động, các biện pháp bảo vệ người tiêu dùng của nhà cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa. Sandbox quản lý sẽ tiếp tục phát huy vai trò, cung cấp môi trường thử nghiệm có kiểm soát cho các mô hình kinh doanh và công nghệ mới, nhằm tích lũy kinh nghiệm và hoàn thiện khung quản lý lâu dài, đảm bảo đổi mới trong điều kiện rủi ro có thể kiểm soát.
Thứ hai, khung thuế sẽ dần được hoàn thiện và thực thi. Dự kiến sau khi Luật Công nghệ Kỹ thuật số có hiệu lực, Bộ Tài chính sẽ tăng tốc ban hành các quy định thuế cụ thể, làm rõ cách thức đánh thuế, tỷ lệ thuế và quy trình quản lý thuế đối với các hoạt động mã hóa khác nhau. Kinh nghiệm thành công của hệ thống thuế trên các nền tảng thương mại điện tử rất có thể sẽ được áp dụng cho các nền tảng giao dịch mã hóa, nhằm nâng cao hiệu quả thuế và tính tuân thủ. Việt Nam cũng có thể xây dựng chính sách thuế khác biệt cho các loại hình hoạt động mã hóa khác nhau, và xem xét sự kết hợp giữa thuế lợi tức vốn và thuế lưu thông, nhằm đạt được sự công bằng và hiệu quả trong thuế.
Thứ ba, tài sản số và hệ thống tài chính truyền thống sẽ dần dần hòa nhập. Chính phủ Việt Nam sẽ tiếp tục thúc đẩy tài sản số với tài chính truyền thống.
Trang này có thể chứa nội dung của bên thứ ba, được cung cấp chỉ nhằm mục đích thông tin (không phải là tuyên bố/bảo đảm) và không được coi là sự chứng thực cho quan điểm của Gate hoặc là lời khuyên về tài chính hoặc chuyên môn. Xem Tuyên bố từ chối trách nhiệm để biết chi tiết.
Việt Nam bước vào kỷ nguyên mã hóa mới: Tái cấu trúc hệ thống quản lý và thuế để định hình lại nền kinh tế kỹ thuật số
Cuộc cách mạng lớn trong hệ thống quản lý và thuế mã hóa tại Việt Nam
Trong một thời gian dài, vị trí pháp lý của tiền mã hóa ở Việt Nam vẫn chưa rõ ràng, chính sách thuế cũng nằm trong vùng xám, các nhà tham gia thị trường phải đối mặt với nhiều bất định. Tuy nhiên, tình hình này đã có sự chuyển biến lớn vào ngày 14 tháng 6 năm 2025. Quốc hội Việt Nam đã thông qua "Luật Công nghiệp Công nghệ số", lần đầu tiên đưa tài sản mã hóa vào khuôn khổ pháp lý quốc gia và thực hiện quản lý phân loại, chính thức trao cho nó vị thế pháp lý, trở thành sự kiện mang tính bước ngoặt trong quá trình quản lý tài sản mã hóa của quốc gia.
Luật mới phân loại tài sản số thành hai loại: "tài sản ảo" và "mã hóa", đồng thời ủy quyền cho chính phủ xây dựng quy định thực thi, đồng thời tăng cường yêu cầu về an ninh mạng, chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố. Luật này sẽ có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026, nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan, kết nối với các tiêu chuẩn quản lý quốc tế, giúp Việt Nam sớm thoát khỏi danh sách xám của FATF.
Bài viết này sẽ phân tích vai trò của bước đột phá lập pháp này trong việc tái cấu trúc bối cảnh kinh tế số của Việt Nam, giải thích những động thái mới nhất của hệ thống thuế và xu hướng trong tương lai. Bằng cách rà soát quá trình tiến hóa chính sách của chính phủ Việt Nam từ việc quan sát thận trọng đến việc chủ động xây dựng khung quản lý trong những năm gần đây, kết hợp với phân tích so sánh thực tiễn về thuế và quản lý tiền mã hóa ở Đông Nam Á và các quốc gia khác trên toàn cầu. Ngoài ra, bài viết cũng sẽ nhìn nhận chiến lược của Việt Nam trong việc cân bằng giữa phòng ngừa rủi ro và phát triển đổi mới, dự đoán các chính sách cụ thể có thể được ban hành trong vài năm tới, cũng như những tác động tiềm tàng của những chính sách này đối với Việt Nam như một nền kinh tế số mới nổi.
1. Việt Nam xác định rõ vị trí pháp lý của tài sản mã hóa
Trước khi Luật Công nghệ số được ban hành, vị trí pháp lý của tiền mã hóa tại Việt Nam vẫn còn mờ mịt. Ban đầu, chính phủ chủ yếu hạn chế việc sử dụng nó như một phương tiện thanh toán và phát đi cảnh báo về rủi ro. Vào tháng 7 năm 2017, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã rõ ràng cấm Bitcoin và các loại tiền mã hóa khác như một phương thức thanh toán và nhấn mạnh tính bất hợp pháp của nó. Vào tháng 4 năm 2018, chính phủ yêu cầu tăng cường quản lý các hoạt động liên quan đến tiền mã hóa.
Mặc dù Bộ Tài chính đã tuyên bố vào tháng 4 năm 2016 rằng không cấm giao dịch mã hóa và định nghĩa nó là "tài sản" và "hàng hóa", nhưng do thiếu sự hỗ trợ lập pháp rõ ràng, chỉ thị này gặp phải tranh cãi trong thực tiễn thi hành. Hơn nữa, theo Bộ luật Dân sự Việt Nam năm 2015, các tài sản kỹ thuật số như mã hóa không thuộc về các loại tài sản được định nghĩa theo pháp luật, dẫn đến khoảng trống pháp lý nghiêm trọng.
Tuy nhiên, trạng thái mơ hồ này đã có sự chuyển biến căn bản vào ngày 14 tháng 6 năm 2025. Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số mang tính bước ngoặt, luật này sẽ có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026. Luật này lần đầu tiên định nghĩa rõ ràng "tài sản số" trong hệ thống pháp luật Việt Nam, và phân loại nó thành "tài sản mã hóa" và "tài sản ảo". Đột phá lập pháp này đã chấm dứt sự không chắc chắn về vị thế pháp lý của tài sản mã hóa ở Việt Nam trong nhiều năm, chính thức công nhận tài sản mã hóa là tài sản hợp pháp theo luật dân sự.
Sự chuyển biến chiến lược từ "không công nhận" sang "hợp pháp hóa" không phải là ngẫu nhiên. Chính phủ Việt Nam đã nhận ra tiềm năng to lớn của kinh tế mã hóa. Mặc dù có những rào cản về quy định, Việt Nam có một trong những tỷ lệ nắm giữ tiền mã hóa cao nhất thế giới, với khoảng 20.95% dân số nắm giữ tài sản mã hóa, và dòng vốn hàng năm vượt quá 100 tỷ USD. Đồng thời, Việt Nam cũng phải đối mặt với nhu cầu ứng phó với áp lực quốc tế về chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố. Do đó, việc hợp pháp hóa là điều kiện cần thiết để thu hút đầu tư, thúc đẩy phát triển kinh tế số, và quản lý hiệu quả ngành công nghiệp mới nổi này. Điều này cho thấy chính phủ Việt Nam đã chuyển từ chỉ phòng ngừa rủi ro sang tích cực đón nhận các cơ hội mà kinh tế số mang lại, và cố gắng hướng dẫn và quy định ngành công nghiệp mới nổi này thông qua việc xây dựng khung pháp lý hoàn chỉnh.
2. Sự chuyển hướng của hệ thống quản lý tiền mã hóa tại Việt Nam
Thái độ quản lý của Việt Nam đối với mã hóa tiền tệ đã phản ánh sự chuyển biến đáng kể trong hệ thống quản lý của họ. Trước đây, hệ thống quản lý mã hóa của Việt Nam còn thiếu hoàn thiện, thường sử dụng các biện pháp quản lý cứng nhắc. Tuy nhiên, với sự trỗi dậy của làn sóng mã hóa toàn cầu và sự thay đổi trong cấp lãnh đạo của Việt Nam, hiện nay hệ thống quản lý mã hóa của họ đang nhanh chóng hoàn thiện, đã hình thành cấu trúc quản lý phân công ban đầu và đang tích cực thúc đẩy nhiều dự án thử nghiệm quản lý, nhằm tìm cách vừa tiếp cận công nghệ mới vừa hiệu quả đối phó với các thách thức như chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố.
2.1 Sắp xếp sự phát triển của khung quy định
Khung quy định về mã hóa của Việt Nam đã trải qua sự biến đổi rõ rệt từ không có đến có, từ phản ứng thụ động đến hướng dẫn chủ động.
Từ năm 2016 đến 2022, hệ thống quy định về mã hóa của Việt Nam đã trải qua quá trình từ không có đến có, từ cắt đứt một cách đồng bộ đến giai đoạn khám phá và nghiên cứu.
Vào tháng 4 năm 2016, Bộ Tài chính đã gửi công văn không cấm giao dịch mã hóa, nhưng việc định tính thì mơ hồ. Vào tháng 7 năm 2017, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã rõ ràng cấm mã hóa như một phương tiện thanh toán. Vào tháng 4 năm 2018, chính phủ yêu cầu tăng cường quản lý các hoạt động liên quan đến mã hóa. Vào tháng 5 năm 2020, chính phủ bắt đầu khám phá ứng dụng của blockchain trong mã hóa. Vào tháng 3 năm 2022, Hiệp hội Blockchain Việt Nam được thành lập, trở thành thực thể pháp lý đầu tiên của Việt Nam tập trung vào tài sản mã hóa. Cùng năm, Việt Nam đã thông qua luật phòng chống rửa tiền, yêu cầu các tổ chức cung cấp dịch vụ thanh toán thực hiện các biện pháp hiểu khách hàng.
Sau năm 2023, đặc biệt là sau sự thay đổi cấp cao của Việt Nam vào năm 2024, thái độ của Việt Nam đối với mã hóa dần trở nên mềm mỏng.
Vào tháng 2 năm 2024, chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính soạn thảo khuôn khổ pháp lý cho tài sản ảo. Vào tháng 10 cùng năm, chính phủ ban hành "Chiến lược Quốc gia về Phát triển và Ứng dụng Công nghệ Blockchain Việt Nam 2025", nhằm mục tiêu biến Việt Nam thành nhà lãnh đạo đổi mới blockchain trong khu vực. Chiến lược này xác định blockchain là trụ cột chính trong chuyển đổi số, và nhấn mạnh nền tảng blockchain "Sản xuất tại Việt Nam".
Vào tháng 6 năm 2025, Luật Ngành Công Nghệ Số được thông qua, từ việc xác định phân loại tài sản số, thực hiện bắt buộc các biện pháp chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố, đến việc giới thiệu hệ thống cấp phép, đã thiết lập một khuôn khổ quản lý kiên nhẫn và thận trọng, thúc đẩy sự phát triển kinh tế số rộng rãi hơn.
Khung quản lý từ "đáp ứng bị động" đến "hướng dẫn chủ động" là đặc điểm quan trọng trong sự phát triển chính sách của Việt Nam trong lĩnh vực tài sản số. Điều này đánh dấu việc Việt Nam bước vào một giai đoạn trưởng thành và thực tiễn hơn trong việc quản lý tài sản số, với mục tiêu không chỉ là kiểm soát rủi ro mà còn là giải phóng tiềm năng đổi mới thông qua việc thiết lập một môi trường pháp lý rõ ràng và có thể dự đoán, thu hút đầu tư trong nước và quốc tế, và nâng cao vị thế của mình trong nền kinh tế số toàn cầu.
2.2 Tóm tắt về cấu trúc quản lý và hệ thống phân công hiện có tại Việt Nam
Khung pháp lý về mã hóa hiện tại của Việt Nam chủ yếu do các bộ ngành phụ trách, hình thành một cấu trúc "quản lý lỏng lẻo". Nhiều cơ quan chính, bao gồm Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Tài chính, Bộ Công an và Hiệp hội Blockchain Việt Nam, phối hợp hợp tác để cùng xây dựng và hoàn thiện khung quản lý.
2.3 Thí điểm hộp cát quản lý và xây dựng tuân thủ rủi ro trong bối cảnh bình thường mới
Để khám phá những ứng dụng đổi mới của tài sản kỹ thuật số trong điều kiện rủi ro được kiểm soát, chính phủ Việt Nam đã tích cực giới thiệu cơ chế hộp cát quản lý và các dự án thí điểm.
Chính phủ Việt Nam đang thảo luận về việc thiết lập trung tâm tài chính khu vực và quốc tế, trong đó một khía cạnh quan trọng là việc giới thiệu chính sách thử nghiệm có kiểm soát cho công nghệ tài chính, đặc biệt là đối với các mô hình kinh doanh liên quan đến mã hóa tài sản và tiền mã hóa. Ví dụ, Đà Nẵng đã được phép thử nghiệm cơ chế đặc biệt, bao gồm dự án thí điểm sử dụng stablecoin để thanh toán cho du khách quốc tế.
Ngoài ra, Việt Nam cũng đang tích cực khám phá việc nghiên cứu và phát triển tiền tệ số của ngân hàng trung ương. Mặc dù việc phát hành đồng som số vẫn đang trong giai đoạn đánh giá, nhưng vị thế hợp pháp tiềm năng của nó và vai trò bổ sung cho hệ thống tài chính truyền thống là một phần quan trọng trong sự phát triển kinh tế số của Việt Nam.
Tất nhiên, trong khi thúc đẩy đổi mới khung quy định, tuân thủ phòng chống rửa tiền và phòng chống tài trợ khủng bố vẫn là những điểm quan tâm chính của các cơ quan chức năng Việt Nam, đặc biệt là sau khi nước này bị Nhóm hành động tài chính quốc tế đưa vào danh sách xám.
Việc thông qua "Luật Công nghiệp Công nghệ số" chính là biện pháp quan trọng của Việt Nam để đối phó với sức ép từ FATF. Luật này yêu cầu tất cả các hoạt động tài sản số phải thực hiện nghiêm ngặt các biện pháp phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố, nhằm nâng cao tính an toàn và minh bạch. Điều này có nghĩa là các sàn giao dịch mã hóa và các nhà cung cấp dịch vụ liên quan trong tương lai phải tuân thủ các tiêu chuẩn toàn cầu như KYC và AML, và có thể bị yêu cầu duy trì quỹ bồi thường để bảo vệ người dùng khỏi các cuộc tấn công mạng, từ đó giảm thiểu rủi ro tội phạm tài chính.
3. Chính sách thuế đối với mã hóa ở Việt Nam và những tiến triển mới nhất
Sự phát triển của chính sách thuế đối với tiền mã hóa ở Việt Nam diễn ra gần như đồng thời với chính sách quản lý tiền mã hóa của Việt Nam. Ngày đầu, do việc phân loại tiền mã hóa của các cơ quan chức năng Việt Nam còn mơ hồ và mâu thuẫn, chính sách quản lý còn thô sơ và cứng nhắc, việc đánh thuế đối với tiền mã hóa là không thực tế. Tuy nhiên, sự mở rộng nhanh chóng của khối lượng giao dịch tiền mã hóa đã buộc chính phủ phải nhìn nhận lại vị thế pháp lý của nó, thúc đẩy các cơ quan chức năng Việt Nam nghiên cứu về tiền mã hóa. Đặc biệt, bước vào năm 2024, chính phủ thể hiện sự cấp bách hơn trong việc xây dựng khung pháp lý rõ ràng.
3.1 Hiện tại, giao dịch mã hóa tại Việt Nam vẫn đang ở trong vùng mơ hồ về thuế.
Trong một thời gian dài, do thiếu định nghĩa pháp lý rõ ràng và khung pháp lý, giao dịch mã hóa ở Việt Nam vẫn nằm trong vùng mơ hồ về thuế. Tình trạng này đã biến Việt Nam thành một "thiên đường trốn thuế" thực sự trong lĩnh vực mã hóa, thu hút một lượng lớn nhà đầu tư mã hóa, nhưng cũng dẫn đến khoảng trống lớn cho chính phủ trong vấn đề thuế.
3.2 Quy định mới vạch ra khuôn khổ pháp lý cho việc đánh thuế mã hóa
"Luật Công nghệ số" sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026, đây là bước tiến quan trọng của Việt Nam trong chính sách thuế đối với mã hóa, mặc dù không phải là việc ban hành trực tiếp luật thuế mã hóa, nhưng đã đặt nền tảng pháp lý cho việc đánh thuế trong tương lai.
Bộ Tài chính đang hoàn tất một dự thảo nghị quyết về kế hoạch thí điểm phát hành và giao dịch mã hóa. Kế hoạch thí điểm sẽ đánh giá khả năng áp dụng thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân đối với giao dịch tài sản mã hóa. Kế hoạch thí điểm sẽ được thực hiện quy mô nhỏ và được giám sát chặt chẽ bởi các cơ quan quản lý nhà nước để nghiên cứu cách xác định thu nhập từ tài sản mã hóa, từ đó thiết lập các quy định minh bạch, tránh thất thu ngân sách và bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.
Về tỷ lệ thuế được đề xuất, hiện có nhiều cuộc thảo luận. Một đề xuất đưa ra là có thể học hỏi từ giao dịch chứng khoán, áp dụng thuế giao dịch 0,1% cho giao dịch mã hóa. Nếu tiền mã hóa được phân loại là tài sản đầu tư, lợi nhuận từ giao dịch có thể bị đánh thuế thu nhập vốn giống như chứng khoán hoặc bất động sản. Đối với các doanh nghiệp tham gia giao dịch tiền mã hóa, có thể cần phải nộp thuế doanh nghiệp theo tỷ lệ tiêu chuẩn 20%. Ngoài ra, còn có đề xuất đánh thuế thu nhập cá nhân từ lợi nhuận của các token không thể thay thế từ 5-10%, trong khi đó đối với lợi nhuận của các nhà đầu tư nước ngoài sẽ bị thu phí rút tiền từ 1-5%, và xem xét cung cấp ưu đãi thuế doanh nghiệp 10% cho các sàn giao dịch thí điểm (năm năm đầu tiên), cũng như miễn thuế giá trị gia tăng cho giao dịch tài sản số để thúc đẩy tính thanh khoản.
4. Triển vọng chính sách mã hóa tiền tệ tại Việt Nam
Thái độ của chính quyền Việt Nam đối với tài sản mã hóa đã trải qua sự chuyển biến đáng kể từ sự cảnh giác và hạn chế ban đầu đến việc khám phá và quy định tích cực hiện nay. Sự chuyển biến này thể hiện sự cân bằng thực dụng giữa việc kiểm soát rủi ro tài chính và nắm bắt cơ hội phát triển kinh tế số. Thực tế, chính quyền Việt Nam đã đưa công nghệ blockchain, tài sản số và tiền mã hóa vào danh sách công nghệ chiến lược quốc gia, ngang hàng với điện toán đám mây và trí tuệ nhân tạo.
Dựa trên xu hướng phát triển hiện tại và tín hiệu rõ ràng từ chính phủ, có lý do để tin rằng, hướng đi của chính sách tài sản mã hóa tại Việt Nam trong tương lai sẽ tiếp tục thể hiện đặc điểm "bao gồm và thận trọng". Cụ thể, có thể đưa ra các dự đoán sau về hướng đi của chính sách tài sản mã hóa tại Việt Nam trong tương lai:
Thứ nhất, nhiều quy định quản lý sẽ được ban hành và thực thi. Với việc có hiệu lực của "Luật Công nghiệp Công nghệ số", sẽ có thêm nhiều quy định và hướng dẫn kèm theo được ban hành, làm rõ yêu cầu cấp phép, tiêu chuẩn hoạt động, các biện pháp bảo vệ người tiêu dùng của nhà cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa. Sandbox quản lý sẽ tiếp tục phát huy vai trò, cung cấp môi trường thử nghiệm có kiểm soát cho các mô hình kinh doanh và công nghệ mới, nhằm tích lũy kinh nghiệm và hoàn thiện khung quản lý lâu dài, đảm bảo đổi mới trong điều kiện rủi ro có thể kiểm soát.
Thứ hai, khung thuế sẽ dần được hoàn thiện và thực thi. Dự kiến sau khi Luật Công nghệ Kỹ thuật số có hiệu lực, Bộ Tài chính sẽ tăng tốc ban hành các quy định thuế cụ thể, làm rõ cách thức đánh thuế, tỷ lệ thuế và quy trình quản lý thuế đối với các hoạt động mã hóa khác nhau. Kinh nghiệm thành công của hệ thống thuế trên các nền tảng thương mại điện tử rất có thể sẽ được áp dụng cho các nền tảng giao dịch mã hóa, nhằm nâng cao hiệu quả thuế và tính tuân thủ. Việt Nam cũng có thể xây dựng chính sách thuế khác biệt cho các loại hình hoạt động mã hóa khác nhau, và xem xét sự kết hợp giữa thuế lợi tức vốn và thuế lưu thông, nhằm đạt được sự công bằng và hiệu quả trong thuế.
Thứ ba, tài sản số và hệ thống tài chính truyền thống sẽ dần dần hòa nhập. Chính phủ Việt Nam sẽ tiếp tục thúc đẩy tài sản số với tài chính truyền thống.