Cuộc chiến thuế quan leo thang gây ra sự biến động trên thị trường toàn cầu, chỉ số sợ hãi tăng vọt lên mức cao kỷ lục

Vào năm 2025, cấu trúc thương mại toàn cầu đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Chính phủ Trump tuyên bố áp thuế ít nhất 10% đối với hàng hóa nhập khẩu từ hầu hết các quốc gia và áp dụng mức thuế cao hơn đối với khoảng 60 quốc gia có thâm hụt thương mại lớn. Quyết định này đã gây ra phản ứng mạnh mẽ trên toàn cầu, và tâm lý hoảng sợ trên thị trường nhanh chóng lan rộng.

Các tác động chính của chính sách thuế quan bao gồm:

• Chi phí doanh nghiệp tăng, dự đoán lợi nhuận giảm
• Chuỗi cung ứng toàn cầu bị ảnh hưởng, sự không chắc chắn kinh tế gia tăng
• Các quốc gia có thể áp dụng các biện pháp thuế trả đũa, rủi ro chiến tranh thương mại gia tăng

Trong môi trường này, xu hướng hành vi của nhà đầu tư đã có sự thay đổi rõ rệt:

• Giảm phân bổ vào các tài sản rủi ro như cổ phiếu, tiền điện tử.
• Tăng tỷ lệ nắm giữ tài sản trú ẩn như vàng, đô la Mỹ, yên Nhật.
• Dự báo sự biến động của thị trường tăng cao, chỉ số VIX tăng mạnh

Phản ứng dây chuyền do việc tăng thuế quan có thể được tóm tắt như sau: Chi phí tăng lên → Chuỗi cung ứng bị rối loạn → Rủi ro trả đũa tăng lên → Ý định đầu tư giảm xuống → Dòng vốn trú ẩn → Thị trường hoảng loạn gia tăng

Vào ngày 7 tháng 4, chỉ số sợ hãi VIX đã tăng vọt lên 60, đạt mức cao hiếm có trong lịch sử. Trong quá khứ, chỉ có vào tháng 8 năm 2024 và trong thời gian đại dịch Covid-19 năm 2020 mới xuất hiện mức độ tương tự. Hiện tại, chỉ số VIX đang ở trong môi trường cực đoan, cách sử dụng chỉ số này để dự đoán xu hướng thị trường đã trở thành tâm điểm chú ý của các nhà đầu tư.

Giới thiệu chỉ số VIX

Chỉ số VIX được tính toán dựa trên giá quyền chọn của chỉ số S&P 500, phản ánh kỳ vọng của thị trường về sự biến động trong 30 ngày tới, được coi là một chỉ số quan trọng để đo lường sự không chắc chắn và tâm lý hoảng loạn của thị trường.

Chỉ số VIX càng cao, cho thấy thị trường mong đợi sự biến động trong tương lai càng mạnh mẽ, cảm xúc hoảng loạn càng cao; ngược lại thì đại diện cho thị trường tương đối bình tĩnh, niềm tin cao hơn. Dữ liệu lịch sử cho thấy, VIX thường tăng vọt khi thị trường chứng khoán giảm mạnh, và giảm trở lại khi thị trường chứng khoán tăng. Mối quan hệ ngược chiều này với thị trường chứng khoán khiến nó được gọi là "chỉ số hoảng loạn" hoặc nhiệt kế cảm xúc của thị trường.

Nói chung, VIX dưới 15-20 được coi là mức bình thường; vượt qua 25 cho thấy thị trường bắt đầu có dấu hiệu hoảng loạn rõ rệt; trên 35 thì bước vào trạng thái hoảng loạn cực độ. Trong các cuộc khủng hoảng tài chính hoặc sự kiện bất ngờ lớn, VIX thậm chí có thể vượt qua 50, phản ánh tâm lý tránh rủi ro cực đoan của thị trường. Do đó, quan sát sự thay đổi của VIX có thể giúp hiểu rõ tâm lý thị trường hiện tại, cung cấp thông tin tham khảo cho quyết định đầu tư.

Hiệu suất thị trường dưới các mức VIX khác nhau

Khu vực hoảng loạn biến động cao: VIX ≥ 30

Khi VIX tăng lên trên 30, thường có nghĩa là thị trường đang ở giai đoạn sợ hãi cao độ hoặc hoảng loạn. Tình huống này thường đi kèm với sự sụt giảm mạnh của thị trường chứng khoán, nhưng dữ liệu lịch sử cho thấy, sau sự hoảng loạn cực đoan, thị trường thường xuất hiện sự phục hồi.

Từ năm 2018 đến 2024, đã có khoảng hơn mười sự kiện mà giá đóng cửa VIX lần đầu tiên vượt quá 30, bao gồm cơn bão biến động vào tháng 2 năm 2018, đợt bán tháo cuối năm vào tháng 12 năm 2018, sự hoảng loạn do đại dịch vào tháng 2-3 năm 2020, làn sóng giao dịch của nhà đầu tư nhỏ lẻ đầu năm 2021, cũng như việc tăng lãi suất và xung đột địa chính trị vào đầu năm 2022.

Thống kê cho thấy, trong vòng 7 ngày sau những sự kiện hoảng loạn này, chỉ số S&P 500 trung bình tăng khoảng 1,4%, và có khoảng 73% xác suất xảy ra tăng. Điều này cho thấy khi VIX tăng vọt lên trên 30, trong thời gian ngắn, thị trường chứng khoán thường sẽ có sự phục hồi kỹ thuật.

Bitcoin thường có xu hướng phục hồi mạnh mẽ sau khi trải qua sự hoảng loạn cực độ. Dữ liệu ước tính mức tăng trung bình của BTC trong 7 ngày khoảng 10%, với tỷ lệ thắng khoảng 75-80%. Ví dụ, vào tháng 2 năm 2022, chỉ số VIX đã vượt qua 30 do khủng hoảng địa chính trị, Bitcoin đã tăng hơn 20% trong tuần tiếp theo, cho thấy hiện tượng phục hồi tương tự khi tâm lý lo ngại giảm bớt như trên thị trường chứng khoán.

Đỉnh điểm hoảng loạn cực đoan: VIX ≥ 40

Trong khoảng thời gian từ năm 2018 đến 2024, giá đóng cửa của VIX vượt qua 40 là rất hiếm, chỉ xuất hiện vào ngày 5 tháng 2 năm 2018 và ngày 28 tháng 2 năm 2020. Vào tháng 3 năm 2020, VIX đã từng tăng vọt lên mức cao lịch sử 82 điểm.

Do vì mẫu rất ít, kết quả thống kê chỉ có tính chất tham khảo: Sau sự kiện đó vào năm 2020, chỉ số S&P 500 đã phục hồi nhẹ khoảng 0,6% trong vòng 7 ngày, trong khi Bitcoin đã phục hồi khoảng 7%. Tổng thể, khi VIX đạt trên 40, thường có nghĩa là áp lực bán do sự hoảng loạn cực độ trên thị trường đã gần đạt đỉnh, sau đó có khả năng xuất hiện cơ hội phục hồi ngắn hạn tương đối cao. Nhìn từ chu kỳ lớn, những thời điểm này thường là điểm thấp tương đối.

Khoảng dao động thấp: VIX ≤ 15

Khi VIX giảm xuống dưới 15, thường đại diện cho thị trường đang trong trạng thái tương đối yên bình, tâm lý nhà đầu tư khá lạc quan, nhu cầu phòng ngừa rủi ro thấp. Tuy nhiên, vào thời điểm này, diễn biến tiếp theo không rõ ràng như khi VIX cao.

Trong khoảng thời gian từ 2018 đến 2024, chỉ số VIX đã nhiều lần giảm xuống dưới 15, chẳng hạn như vào đầu năm 2019 sau sự phục hồi mạnh mẽ của thị trường chứng khoán, vào cuối năm 2019 trong giai đoạn thị trường ổn định, vào giữa năm 2021 trong giai đoạn tăng trưởng của thị trường chứng khoán và giữa năm 2023. Trong những thời kỳ này, độ biến động của thị trường ở mức thấp lịch sử.

Thống kê cho thấy, trong vòng 7 ngày sau các điểm sự kiện với VIX cực thấp, tỷ lệ lợi nhuận trung bình của chỉ số S&P 500 khoảng 0,8%, tỷ lệ thắng khoảng 60-75%. Nhìn chung, trong môi trường biến động thấp, chỉ số chứng khoán thường duy trì đà tăng nhẹ hoặc dao động nhỏ.

Diễn biến của Bitcoin trong giai đoạn VIX thấp thiếu hướng đi rõ ràng. Thống kê cho thấy mức tăng trung bình 7 ngày chỉ khoảng 2%, tỷ lệ thắng khi tăng khoảng 60%. Đôi khi, giai đoạn VIX thấp trùng với giai đoạn thị trường bò của BTC, nhưng cũng có lúc trong thời gian VIX thấp, BTC lại có xu hướng điều chỉnh.

Do đó, chỉ số VIX thấp không có giá trị tham khảo rõ ràng cho dự đoán xu hướng tiếp theo của BTC, mà phải kết hợp với tâm lý và chu kỳ của thị trường tiền điện tử.

Kết luận: Rủi ro và cơ hội đồng hành

Hiện tại VIX đang ở mức cao 50, phản ánh sự lo ngại mạnh mẽ của thị trường về chính sách thuế quan của Mỹ. Tuy nhiên, kinh nghiệm lịch sử cho thấy sự hoảng loạn cực độ thường mang đến cơ hội.

Nhìn lại thời kỳ đại dịch năm 2020, VIX đã từng vượt qua 80, khi đó chỉ số S&P 500 khoảng 2300 điểm. Ngay cả sau đợt giảm giá hoảng loạn gần đây, S&P 500 vẫn ở quanh mức 5000 điểm, trong vòng năm năm vẫn đạt được lợi nhuận hơn 100%. Cùng thời điểm, Bitcoin lại ở mức mua tuyệt vời, từ 4800 đô la tăng lên 110000 đô la, mức tăng gần 25 lần.

Mỗi lần thị trường sụt giảm lớn thường đi kèm với việc định giá lại tài sản và dòng chảy vốn. Trong thời gian đầy bất định này, chìa khóa nằm ở khả năng nắm bắt cơ hội trong sự hỗn loạn để thực hiện việc gia tăng giá trị tài sản. Các nhà đầu tư cần duy trì sự cảnh giác, đồng thời cũng phải có can đảm để sắp xếp kế hoạch vào thời điểm thích hợp, nhằm đối phó với sự phục hồi thị trường có thể xảy ra trong tương lai.